De circulaire economie in Nederland komt niet van de grond. Nederland heeft de doelstelling om in 2050 volledig circulair te zijn, maar de transitie naar een circulaire economie loopt zeker tien jaar achter op het proces van energietransitie. Dat blijkt uit het adviesrapport ‘Herijking afvalstoffen’ van een taskforce onder leiding van Winnie Sorgdrager.
Volgens Sorgdrager zijn bureaucratie en versnippering belangrijke hindernissen. “Er zijn heel veel kleinschalige initiatieven en als bedrijven innovatieve processen willen invoeren, is het heel lastig om een vergunning te krijgen voor experimenten. Dit heeft te maken met de wijze waarop vergunningverleners omgaan met het begrip afval”. Een ander probleem is dat omgevingsdiensten niet altijd de juiste kennis hebben, terwijl zij in het kringloopbeleid juist voortrekker zouden moeten zijn.
“Er moet echt een doorbraak komen”, zegt Sorgdrager. Volgens haar halen we de circulaire doelstellingen niet als we niks doen. Daarom pleit zij voor één centraal punt van waaruit de initiatieven kunnen worden gecoördineerd en gefaciliteerd. Het probleem is dat het Rijk de afgelopen jaren veel gedecentraliseerd heeft en lokale besturen nu vergunningen afgegeven. Bij de decentrale overheden ontbreekt het echter vaak aan een stok achter de deur om concreet met een kringloopeconomie aan de slag te gaan. Om deze achterstand in te lopen, adviseert de taskforce om vooral provincies een grotere rol te geven.
De taskforce ziet tegelijkertijd een grote hoeveelheid initiatieven voor circulaire economie. Het draagvlak is dus groot. De taskforce vreest dat aandacht en animo verflauwen als er niet snel duidelijke vervolgstappen komen.
Circulaire Economie veronderstelt een volstrekt andere overheid dan we nu hebben. Dus eerst de overheid hervormen en dan de economie. Eerst weer werken aan integere wetgevingstrajecten, toezicht en handhaving. Zolang niet aan die voorwaarde is voldaan verwarren we Greenwashing van het bedrijfsleven en van de semi-overheidsinstituten die zich hier nu mee bezig houden met CE. Dat heeft dus niets met echte CE te maken, maar met een duur nummertje je zelf voor de gek houden. Intussen levert het wel goede verdienmodellen op voor degenen die dit circus op gang weten te houden. Dikke kans dat het slaagt. De lobby is de baas, vooral in de diverse “onthande” parlementen en “ontmande” ministeries. En het algemeen belang is weerloos en heeft geen advocaten meer. Het algemeen belang wordt gedefinieerd in termen van de grootst mogelijke opbrengst. Via heffingen en opcenten wordt dat toch wel betaalt door de goedgelovige consument. En het “mooie” is dat het een door de overheid opgelegd privaat systeem is. Dus wie is nou in de positie om te controleren? Of wil dat überhaupt. De omerta van de verdienmodellen garandeert dat er niet doorheen te prikken valt. Kassa voor de professionals. De publieke zaak laat zich gemakkelijk bespelen. Kwestie van misbruik maken van de goedgelovigheid. De individuele wetenschapper die er de vinger achter dreigt te krijgen wordt collectief gebasht en geneutraliseerd.
Of dit nu de juiste kop boven het onderzoeksrapport is …. ?
Feit is dat in de bouw en de agrarische sector al sinds mensenheugenis heel veel wordt gerecycled. Misschien moet je dat in veel gevallen downcycling noemen, het gebeurt wel. Het is al begonnen voordat afval een probleem was. Welke lessen zijn er uit de success stories te leren? Daarover rept het rapport niet.
Een belangrijke aanbeveling is dat er experimenteerruimte komt. Die was er toen ik begon te werken (35 jaar geleden) niet en die is er nog steeds niet.
Juristen en ambtenaren timmeren alles dicht en mijden elk risico. Die kramp wordt nog erger als er schandalen aan het licht komen, die meestal het gevolg zijn van ontoereikende handhaving en grote economische voordelen.
Nederland gaat de doelstellingen voor circulariteit niet halen. Daarmee sluit ze aan bij de doelstellingen voor broeikasgassen, stikstof en andere gevaarlijke stoffen. Niets nieuws, niets verrassends, niets vreemds.