Om het wereldwijde gemiddelde recyclingpercentage voor elektronica te verhogen van 17% naar 30%, is een eensgezinde visie op afvalbeheer nodig. Hiervoor moeten alle actoren in de keten worden samengebracht. In werkelijkheid zijn er veel verschillende stemmen die wereldwijd veel verschillende belangen vertegenwoordigen, hoorden afgevaardigden deze week op de bijeenkomst van het WEEE Forum ter ere van het 20-jarig jubileum in Brussel.
WEEE Forum-leden hebben in 2021 3,1 miljoen ton schroot ingezameld, wat een totaal van 35 miljoen ton betekent sinds de oprichting van de organisatie 20 jaar geleden. ‘Ik ben trots op wat we samen hebben bereikt’, zegt organisatievoorzitter Jan Vlak. ‘Maar de volumes e-schroot groeien veel sneller dan onze recyclingcapaciteit. Marktanalisten schatten dat het in 2030 de 70 miljoen ton kan bereiken. Dat is niet al te lang meer.’
Daarom moeten producenten verantwoordelijk worden gemaakt voor wat ze op de markt brengen, benadrukt Vlak. De door het WEEE Forum gepionierde WEEELABEX-normen zijn in veel landen geaccepteerd, wat de weg vrijmaakt voor meer harmonie en standaardisatie over het hele continent.
Vlak en andere sprekers omschrijven de missie, waarin uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) centraal staat, als ‘one of the grand challenges of our time’. Bruno Vermoesen van de Bosch Group zegt: ‘We hebben misschien onze eigen agenda en bedrijfsmissie, maar zeggen dat we als producenten niets geven om recyclers is gewoon te hard. We willen een duurzame route vinden die voor ons beiden werkt.’
Een gemeenschappelijk doel
Vlak vraagt zich af of bestaande UPV-regelingen nog ‘fit for purpose’ zijn. De markt is geëvolueerd, evenals productontwerp, wetgeving en productie- en recyclingtechnologieën. ‘De tijd heeft niet stil gestaan. Ons 20-jarig jubileum en de komende herziening van de WEEE-richtlijn maken dit een goed moment om naar de toekomst te kijken.’
Verder zijn er geen gedeelde richtlijnen tussen landen buiten Europa. ‘Zou het niet geweldig zijn als we een internationaal regime zouden hebben, een soort samenwerkingsstructuur, een wereldwijd verdrag over e-waste?’ Vraagt Vlak aan het publiek. ‘Er is een business case voor een VN-verdrag over plastics. Waarom kijken we niet naar elektronica?’
Recyclers en producenten liggen vaak op gespannen voet met elkaar en sprekers waren het erover eens dat een samenwerking van actoren ‘echt alle actoren moet betekenen – niet de één meer dan de ander’. Het zoeken naar gemeenschappelijke gronden en het bespreken van ambities wordt gezien als essentieel voor een beter, minder vluchtig begrip.
De ‘ideale’ lus?
Retailers, consumenten en wetgevers hebben ook een rol te spelen in een succesvolle UPV-infrastructuur, vertelt Marius Costache, algemeen directeur van GreenWEEE International in Roemenië. ‘We zitten in hetzelfde team, maar dat voelt niet altijd zo. Producenten staan onder grote druk en hoge verwachtingen van de samenleving.’ Hoewel het begrijpelijk is, voegt hij eraan toe, creëert dit niet het vereiste ‘ideale’ gelijke speelveld.
‘Het zou handig zijn als fabrikanten ook geld krijgen om duurzamere producten te maken’, stelt Costache. ‘Het geld gaat automatisch naar de recyclers, maar is dat eerlijk? We kennen allemaal de kracht van financiële prikkels. Het zou de weegschaal kunnen doen doorslaan.’
Tegelijkertijd erkent de ondernemer dat niet alle producenten fan zijn van verplichte interne inzameling en doelstellingen voor gerecycled materiaal. ‘Deze zijn nodig om te streven naar hogere recyclingpercentages’, zegt Costache. ‘Als producenten echt mee zijn met de circulaire economie, zoals ze in hun jaarverslagen zeggen, dan is dat toch wel de meest logische volgende stap. Het niet nakomen van officiële doelen kan worden geïnterpreteerd als greenwashing.’
De cijfers uitvoeren
Volgens een nieuw rapport van het WEEE Forum werd in de EU (plus het VK, IJsland, Noorwegen en Zwitserland) in totaal 10,4 miljoen ton elektronicaschroot gegenereerd in 2021. Dit is een aanzienlijke stijging ten opzichte van 2019 toen de stroom 8,3 miljoen ton bedroeg. Het totaal voor 2021 komt overeen met 10,5 kg per inwoner. Op basis van gegenereerd e-scrap groeide het gemiddelde inzamelingspercentage in dezelfde periode van 40% naar ongeveer 55%. Maar op basis van put-on-market-gegevens daalde het gemiddelde inzamelingspercentage van 50% naar 44%.
Dit betekent dat het inzamelpercentage van 65% voor 2019 (op basis van op de markt gebrachte producten) door veel EU-lidstaten is gemist, of anders 85% op basis van gewicht. De enige uitzondering voor dat laatste was Polen, dat al de 90% had overschreden. Cijfers laten dus een tweezijdig verhaal zien. De meerderheid (19 landen) int momenteel tussen de 50% en 85%, terwijl 11 landen minder dan 50% innen.
Bron: Recyclinginternational.com – Auteur: Kirstin Linnenkoper